Jak rozpoznać narcyza?

Kiedy słyszymy słowo „narcyz”, na ogół myślimy o osobie antypatycznej, którą trudno lubić, ponieważ jest skupiona wyłącznie na samej sobie. W rzeczywistości jednak narcyz bywa człowiekiem bardzo czarującym i wzbudzającym powszechną sympatię. Po czym w takim razie możemy rozpoznać narcyza? Jakie cechy świadczą o tego typu osobowości?

 

Osobowość narcystyczna to bardzo złożony problem psychologiczny. Z jednej strony życie takiej osoby trudno uznać za całkowicie typowe i normalne, a jej relacje z innymi są bardzo zaburzone, a z drugiej narcyz raczej nie zgłosi się sam po pomoc – po co, skoro sam nie odczuwa żadnych negatywnych konsekwencji tego, jak postępuje? A jeśli takie skutki się pojawiają, raczej nie dostrzeże w nich dowodu na własny problem. Jego charakterystyczną cechą jest idealizacja samego siebie, wobec czego przyczyn problemów będzie się dopatrywał raczej w zachowaniu innych.

Związek z narcyzem raczej nie ma szans na bycie zdrowym i satysfakcjonującym. Człowiek z takimi cechami osobowości jest egoistyczny, nieempatyczny i nie potrafi poświęcać się dla innych. Relacja z nim jest jednostronna i brak w niej równowagi. Z drugiej strony, łatwo się w nim zakochać, ponieważ potrafi być niezwykle czarujący i pewny siebie. Jak uchronić się przed związkiem z narcyzem? W jaki sposób rozpoznać, że mamy do czynienia z taką osobą?

Przewrażliwienie na własnym punkcie

Narcyz zupełnie nie potrafi przyjmować krytyki pod własnym adresem. Jego reakcje na niepochlebne komentarze są nieadekwatne oraz niedojrzałe – bardzo bierze do siebie każde słowo dezaprobaty i zamiast je przeanalizować, odparowuje atakiem wymierzonym w rozmówcę. Nie potrafi zaakceptować myśli, że mógłby nie być idealny. Dla niego wszystko jest białe lub czarne: albo jest świetny we wszystkim, albo w niczym. Właśnie dlatego każdą krytykę przeżywa jak atak na swoją osobę i na to, kim jest.

Niskie poczucie własnej wartości maskowane nadmierną pewnością siebie

Podczas pierwszego kontaktu narcyz jawi się jako osoba bardzo pewna siebie, przebojowa i odważna. Po bliższym poznaniu okazuje się jednak, że jest to pewnego rodzaju „maska”, pod którą ukrywa niskie poczucie własnej wartości. Łaknie komplementów i uznania, ponieważ sam nie wierzy w siebie i w celowość tego, co robi. Jeśli jego osiągnięcia nie spotkają się z entuzjastycznymi reakcjami otoczenia, ma wrażenie, jakby nie miały one znaczenia. Ciągle potrzebuje potwierdzania swojej wartości z zewnątrz i ma wielką potrzebę bycia podziwianym.

Traktowanie innych w sposób instrumentalny

Człowiek o osobowości narcystycznej nie potrafi otworzyć się na innych. Nie skupia się na swoich rozmówcach, brakuje mu empatii i zaangażowania w relacje. Związki z innymi są dla niego narzędziem do osiągania swoich celów, m.in. nieustannego potwierdzania własnej wartości. Potrzebuje podziwu i sympatii innych, ponieważ bez tego czuje się niewidzialny i mało ważny. Oprócz tego ciągle porównuje się do innych i myśli o tym, jak wypada na ich tle. Ma obsesje na punkcie bycia najpiękniejszą, najmądrzejszą i najciekawszą osobą w towarzystwie, przez co trudno mu się zrelaksować i skupiać się na tym, co dzieje się „tu i teraz”.

Ignorowanie i trywializowanie potrzeb innych

Narcyz ma problem ze słuchaniem innych ludzi, którzy przychodzą do niego po wsparcie lub poradę. Nie zadaje pytań i nie próbuje zrozumieć problemów innych, ponieważ nie jest nimi zainteresowany. Podczas tego typu rozmów często sprawia wrażenie znudzonego i zniecierpliwionego. Na ogół nawet nie próbuje zagłębić się w zagadnienie, którego dotyczy dyskusja, a jedynie zbywa rozmówcę zdawkową poradą. Z jego perspektywy zajmowanie się przeżyciami innych osób jest zwyczajną stratą czasu. Wszystkie złożone kwestie sprowadza do jednego, uproszczonego wniosku. W dodatku nie ma najmniejszego zamiaru zmieniać swojego zachowania i nie liczy się przy tym z odczuciami i potrzebami bliskich. Jeśli inna osoba opowie mu o swoich odczuciach związanych z jego postępowaniem, nie będzie miał skrupułów, by ją obrazić, kompletnie zignorować i zrzucić na nią całą winę. Dla niego nie liczy się to, jak czują się inni ludzie – ważne jest to, by dbać o własne interesy i zachować pozytywny obraz samego siebie.

Pracoholizm

Narcyz bardzo często ma zaburzoną równowagę pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym. Jeżeli jego pewność siebie opiera się na talentach i umiejętnościach przejawianych w pracy, może mieć problem z odpoczynkiem i wcielaniem się w inne role. Może zaniedbywać rodzinę, ponieważ jej uczucia i potrzeby są dla niego na drugim planie – najważniejsze jest nieustanne udowadnianie sobie, że jest najlepszy i wyjątkowy. A to najlłatwiej przychodzi mu w pracy, co sprawia, że najchętniej w ogóle by z niej nie wychodził.

Podsumowując: czy spotykając pewnego siebie perfekcjonistę, który uwielbia opowiadać o własnych zaletach i sukcesach, możemy mieć pewność, że trafiliśmy na narcyza? Niekoniecznie. Najważniejszym kryterium są tutaj jego relacje z innymi: jeśli jest empatyczny, potrafi dawać wsparcie, a jego związki nie są jednostronne, nie ma powodów do obaw. Jeśli jednak widzimy, że jego skupienie na sobie prowadzi do ignorowania potrzeb otoczenia i traktowania go w sposób instrumentalny, powinniśmy jeszcze raz przemyśleć, czy mamy ochotę na bliższą relację z taką osobą.