Zespół Aspergera

 Zespół Aspergera stanowi zaburzenie, które bywa trudne do zauważenia przez otoczenie. Nie oznacza to, że należy je bagatelizować – rodzice, których dziecko przejawia objawy charakterystyczne dla tego problemu, powinni niezwłocznie udać się do specjalisty. Co warto wiedzieć o tym schorzeniu ze spektrum autyzmu?

 

Nazwa tego zaburzenia pochodzi od nazwiska doktora Hansa Aspergera, który w 1944 roku po raz pierwszy opisał jego objawy. Lekarz ten zaobserwował, że rozwój niektórych dzieci przebiega w nietypowy sposób: bardzo wcześnie pojawia się u nich mowa oraz umiejętności poznawcze, natomiast zaburzone są funkcje społeczne i motoryczne.

Przyczyny zespołu Aspergera nie są do końca znane. Wśród prawdopodobnych hipotez wymienia się: czynniki genetyczne (nie dziedziczy się samej choroby, a podatność na nią), ojciec w wieku powyżej 40-tego roku życia, dziecięce porażenie mózgowe, poważne infekcje, urazy okołoporodowe, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego oraz toksoplazmozę.

Początkowo obraz zespołu Aspergera jest łudząco podobny do tego, który możemy zaobserwować w przypadku autyzmu dziecięcego. Mimo wszystko, ten pierwszy stanowi jego znacznie łagodniejszą odmianę, a nasilenie objawów jest na tyle niewielkie, że wiele osób nie dopatruje się w nich choroby. Z tego powodu osoby cierpiące na zespół Aspergera często uważane są za odmieńców i ekscentryków.

Jako że osoby z zespołem Aspergera mogą pochwalić się dużo bardziej rozwiniętymi zdolnościami poznawczymi oraz rozwojem mowy niż ludzie cierpiący na autyzm, lepiej radzą sobie z codziennym funkcjonowaniem, a także w większym stopniu reagują na oddziaływania terapeutyczne. Wśród objawów tego zaburzenia wymienić można trudności związane z akceptacją zmian oraz małą elastyczność myślenia. Ponadto łatwo zaobserwować nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania społecznego, współpracy z innymi, nieumiejętność odczytywania cudzych emocji oraz brak empatii. Osoby cierpiące na to zaburzenie charakteryzują się wąskimi, specyficznymi i obsesyjnymi zainteresowaniami. Z tego powodu zdarza się, że zaniedbują inne, równie istotne aktywności i dziedziny życia. W obrazie choroby pojawiają się również kłopoty z komunikacją niewerbalną, unikanie bliskości fizycznej, bardzo ograniczona mimika i gestykulacja oraz nienawiązywanie kontaktu wzrokowego. Posługiwanie się mową również nieco odbiega od normy: osoby chorujące na zespół Aspergera rozumieją wszystko w sposób dosłowny, nie potrafią odczytywać przenośni i ukrytych znaczeń, wypowiadają się w sposób sztywny, używając przy tym nietypowej intonacji głosu. Słownictwo, którym się posługują, jest bardzo formalne, często wręcz naukowe (można odnieść wrażenie, że cytują fragmenty encyklopedii), a melodyka wypowiedzi bardzo monotonna. Czasami można u nich zaobserwować zaburzenia manualne oraz pewną niezdarność ruchów.

Osoby cierpiące na to zaburzenie są bardzo mało elastyczne, nie lubią zmian i dbają o stałość swojego otoczenia. Ich życie jest niezwykle uporządkowane i toczy się według utartych schematów. Ponadto mają skłonność do zachowań o charakterze obsesyjnym. Ich zainteresowania są wąskie i wybiórcze, ale traktowane z prawdziwą pasją i oddaniem. Często można zaobserwować, że chorzy bez wysiłku, mechanicznie zapamiętują skomplikowane informacje na ważny dla siebie temat, mają skłonność do kolekcjonowania określonych rodzajów przedmiotów lub układają swoje rzeczy w ściśle określonym porządku i kolejności. W rozmowach mają tendencję do powracania do tematów, które ich szczególnie interesują.

Kiedy już przeprowadzimy szczegółową diagnozę i upewnimy się, że mamy do czynienia z zespołem Aspergera, należy wdrożyć wielokierunkową terapię dostosowaną do potrzeb i możliwości chorego. Jednym z jej najważniejszych elementów jest rozwijanie umiejętności interpersonalnych, czyli doskonalenie funkcji takich jak: zawieranie znajomości, słuchanie rozmówcy, zawiązywanie konwersacji, asertywne odmawianie, zadawanie pytań, adekwatne reagowanie na krytykę oraz prowadzenie dyskusji. Bardzo ważne jest również zwracanie uwagi na panujące zasady i zwyczaje oraz odczytywanie emocji i intencji innych uczestników interakcji. Warto zaznaczyć, że dla osób cierpiących na zespół Aspergera świat jest bardzo skomplikowanym i niezrozumiałym miejscem, przez co są one niezwykle samotne. Niektóre z nich czują się z tym dobrze, natomiast inne doświadczają wyraźnych trudności spowodowanych wyobcowaniem. Jednak niezależnie od osobistych preferencji, nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktów społecznych oraz praca w grupie są umiejętnościami niezbędnymi podczas realizowania obowiązków związanych z edukacją oraz życiem zawodowym, wobec czego warto je doskonalić.

Rodzice dziecka cierpiącego na zespół Aspergera również mogą zrobić kilka rzeczy, które pomogą mu w lepszym funkcjonowaniu. Po pierwsze, należy dbać o to, by nasze komunikaty były proste, zrozumiałe i jednoznaczne. Jeśli chcemy, możemy również upewniać się, czy nasze intencje na pewno zostały odczytane w sposób prawidłowy. Uczmy również kontaktu wzrokowego – podkreślajmy, że jest on istotny i chwalmy dziecko za jego utrzymywanie. Warto także tłumaczyć latorośli, jaka jest różnica między domem a miejscami publicznymi i uczyć ją, jak można się zachowywać w każdym z nich.