Widzialne emocje. Czy da się zatańczyć siebie?

Nie od dziś wiadomo, że w sztuce zamknięte są emocje, fantazje i poglądy jej twórców. Wyjątkowo widoczne jest to, gdy dla pokazania sztuki konieczny był performance artysty (pewna sytuacja artystyczna, która ma na celu prezentację sztuki). W tańcu artysta staje się jednocześnie tworzywem dla sztuki. Oglądając występy, publiczność może zobaczyć i poczuć emocje tancerzy związane z tańcem i muzyką. 




Ciało i duch są ze sobą powiązane. Nasze mięśnie reagują na to, co dzieje się w naszej głowie – na strach, ból, irytację, nerwowość, radość, podniecenie. Na to, co dzieje się w naszej psychice odpowiada ciało. W zależności od odczuć zmienia się ludzka postawa, oddech, sposób poruszania się – w sposobie w jaki nasze ciało reaguje, mogą się kryć odpowiedzi na liczne pytania dotyczące naszego stanu psychicznego, ponieważ często reaguje ono także na te odczucia, których nie jesteśmy do końca świadomi. 



Lekcja tańca czy terapia?




Terapia tańcem i ruchem to nie lekcja baletu. Nie każdy potrafi tańczyć, a terapia nie jest przyspieszonym kursem tańca. Chodzi o to, żeby uczestnik terapii mógł włączyć się do tego kreatywnego procesu, przez który może się rozwijać wewnętrznie i poznać siebie. Podczas tańca czujemy, doświadczamy emocji i chociaż może się tak nie zdawać, poznajemy siebie, ponieważ wytańczone emocje stają się bardziej realne i prawdziwe. W ciele człowieka ukryta jest jego historia, osobowość, emocje, które przeżywa. Ruch pozwala na ich uwolnienie i uświadomienie ich sobie – już samo to może mieć wpływ na poprawę funkcjonowania psychiki człowieka.




W terapii ruchowej chodzi o wyrażanie siebie – ta forma terapii pomaga nawiązać głęboką relację z terapeutą. Kontakt nawiązuje się na dwóch poziomach – werbalnym i niewerbalnym. Możliwość ruchu w terapii pozwala na zbudowanie pewnej pewności siebie w relacji z terapeutą i ułatwia komunikację. 




Ruch w terapii jest rozumiany bardzo szeroko jako mowa ciała, oddech, gest, postawa, a także ruch rozumiany w podstawowy sposób jako spontaniczna zmiana pozycji, miejsca, zaimprowizowany taniec, bezruch lub różnego rodzaju sekwencje ruchów tanecznych. Osoba biorąca udział w terapii „obserwuje” na własnym przykładzie związek ciała, ruchu z myślą. Podczas tego rodzaju psychoterapii pacjent poznaje sposób reakcji ciała na emocje, ale nie tylko – ruch pozwala na wydobycie emocji z naszego wnętrza, pozwala na wyzwolenie reakcji na wyparte wspomnienia, które chociaż nie są uświadomione, dalej istnieją w pamięci ciała. 




Nie trzeba być tancerzem, żeby wziąć udział w terapii tańcem. Nie trzeba w zasadzie posiadać żadnego wcześniejszego doświadczenia. Wyzwaniem dla uczestników będzie wsłuchanie się we własne ciało i pozwolenie sobie na wyrażanie emocji. Ruch w terapii nie musi być ładny, ma być prawdziwy. 




Tańczyć każdy może? Dla kogo przeznaczona jest terapia ruchowa?




Terapia ruchowa jest dla młodych i starych, mężczyzn i kobiet, dorosłych i dzieci, par i rodzin i tak samo jak każda inna terapia może odbywać się w indywidualne lub w grupach. 
Przez taniec można nauczyć się poznawać emocje, które odczuwa każdy z nas i radzić sobie z tymi, które nas przytłaczają. Jeżeli nie potrafisz lub trudno ci wyrażać uczucia słowami tego typu terapia jest właśnie dla ciebie. Psychiczne trudności, z którymi się zmagamy mogą się przenosić na nasze ciało powodując blokady w pewnych częściach ciała, spięcie sylwetki i ograniczenie zdolności ruchowych. Czasami czujemy, że kumuluje się w nas stres, konflikty wewnątrz nas, jesteśmy w stanie żałoby, kryzysu i nie potrafimy sobie  poradzić – terapia pozwala wyzwolić emocje, które tłumimy w sobie, poznać je i nauczyć się z nimi pracować. Terapia tańcem jest odpowiednia także dla osób, które mają zakodowany w głowie zaburzony obraz własnego ciała, czy też nie potrafią zaakceptować swojego wyglądu, a także dla tych, którzy chcą nauczyć się budować i utrzymywać satysfakcjonujące relacje z innymi ludźmi. 




Prowadzący psychoterapię tańcem podąża za jej uczestnikami, zachęca do refleksji na temat własnego ruchu, ale także bezruchu. Praca psychoterapeuty to analiza nie jedynie ruchu pacjenta, ale także wpływu samego terapeuty na niego, ponieważ przez własne ruchy i zachowanie może oddziaływać na pozostałych uczestników terapii. 




Czynniki terapeutyczne – jakie są elementy psychoterapii tańcem?




Terapia za pomocą tańca nie musi się koniecznie odbywać przy akompaniamencie muzyki. Rytm jest jednak wspólną cechą zarówno tańca, jak i muzyki. Rytm jest odzwierciedleniem regularności w wielu procesach – oddechu, biciu serca, krokach, itd. Równy rytm jest przeciwieństwem chaosu, terapia wykorzystująca jego możliwości zwiększa poczucie bezpieczeństwa u tych, którzy potrzebują stabilizacji.




Ruch w trakcie terapii grupowej, odbywający się w pewnej przestrzeni i czasie może mieć różny charakter. W trakcie tańca możemy zaobserwować synchronię własną – między członkami naszego własnego ciała, co pozwala nam osiągnąć uczucie indywidualnej spójności. Można też poruszać się w synchronii z innymi uczestnikami terapii, co może świadczyć o naszej gotowości do wchodzenia w nowe relacje z innymi osobami lub w nowe role. Zaburzeniom psychicznym często towarzyszy poczucie samotności i odrębności, które dodatkowo destrukcyjne działa na jednostkę. Podczas terapii uczestnicy komunikują się na poziomie werbalnym i niewerbalnym. Często wykorzystywana jest w zajęciach struktura koła, która ułatwia komunikację.



A najważniejsza jest zabawa! Bo przecież to ona ośmiela ludzi, by wzięli aktywny udział w tym procesie jakim jest terapia tańcem. Pozwala na obranie odpowiedniego dystansu, więc nie ma zjawiska przymuszenia do brania udziału w terapii bardziej niż jest się na to gotowym. Sprawia, że łatwiej nam podejmować ryzyko i komunikować się z innymi.
Istotna jest ekspresja, a także refleksja nad ruchem, a także uświadamianie sobie i nazywaniem jego znaczenia. To one są celem psychoterapii. Osobowość jest w zamknięta w ciele. Dzięki ruchowi staje się ona widzialna bez użycia słów.  
 
Źródła
 
Pędzich, Z., Wiśniewska, M. (2014). Psychoterapia tańcem i ruchem. Podstawowe założenia, czynniki leczące i zastosowania. W: Z. Pędzich (red.) Psychoterapia tańcem i ruchem. Teoria i praktyka.
 
Frank, Z. (1997). Terapia tańcem i ruchem z mężczyzną wykorzystywanym seksualnie w dzieciństwie. Badanie przeprowadzone było w trakcie rocznej terapii indywidualnej z mężczyzną, który był wykorzystywany seksualnie w dzieciństwie i doświadczył gwałtu w wieku 12 lat.