Dotyk, który boli – zgwałcona psychika

Czym jest przemoc seksualna?


Często, gdy słyszymy o przemocy seksualnej, na myśl przychodzi nam gwałt. Ten jest jednak skrajną formą przemocy seksualnej. Ranić drugiego człowieka można zarówno werbalnie jak i fizycznie. Jedno jest pewne – krzywdząc na poziomie seksualnym, krzywdzimy psychicznie.


Sprawcą przemocy seksualnej mogą być kobiety i mężczyźni, obcy i bliscy, świadomie lub nieświadomie. Także ofiara może nie być do końca świadoma, że uległa przemocy w sferze seksualnej, bowiem każde działanie, które prowadzi do zmiany sposobu myślenia lub zachowania osoby. Aby uzyskało status „przemocy” musi rzecz jasna być wykonane świadomie i być zamierzone na konkretny, szkodliwy dla drugiej osoby efekt. U ofiary zmiana dokonuje się na wskutek reakcji na nieprzyjemne odczucia emocjonalne wynikające z poczucia wstydu, strachu, poczucia winy.



Wiemy już więc, że nie trzeba molestować lub gwałcić, by stosować przemoc seksualną. Poza ogólnie uznawanym za przemoc zmuszaniem siłą do stosunków cielesnych, za przemoc seksualną uznaje się także wyśmiewanie budowy ciała, orientacji, rozmowy i zachowania intymne prowadzone wbrew woli drugiej osoby oraz wszelkie zachowania i wypowiedzi dotyczące sfery seksualnej, które prowadzą do wywołania nieprzyjemnych odczuć u drugiej osoby.



Przemoc seksualna dotyka ciała i ducha. Trudne doświadczenia mogą zaburzyć psychospołeczny rozwój dziecka, pozbawić dorosłego umiejętności funkcjonowania w społeczeństwie. W przypadku posiadania wspomnień wyjątkowo nieprzyjemnych, wstydliwych, często stosujemy tzw. wyparcie. Jest to odruch obronny, polegający na udawaniu, że coś się nie wydarzyło.



W życiu dorosłym, ci którzy doświadczyli przemocy seksualnej częściej czują się zagrożeni i reagują na sytuacje, które uważają za niebezpieczne, ucieczką, wycofaniem, agresją. Osoby takie mogą mieć zaniżone poczucie własnej wartości i uważają, że nie zasługują na nic dobrego. Odruchy obronne polegają na rezygnacji z uczucia szczęścia poprzez np. niszczenie relacji z innymi osobami, odrzucanie możliwości rozwoju, itd.
Beverly James w swoich badaniach wyróżniła odczucia, z którymi radzić sobie muszą osoby dotknięte przemocą seksualną w młodym wieku, po osiągnięciu dojrzałości. Pomiędzy nimi znalazło się poczucie winy, bezsilności, osamotnienia, stygmatyzacji i erotyzacji.

Jak poznać, że ktoś uległ przemocy seksualnej

Nie tylko dzieci cierpią w milczeniu – większość dorosłych także ukrywa fakt doświadczania przemocy seksualnej. Łatwo przeoczyć subtelne reakcje na doznane krzywdy, gdyż ze względu na poczucie winy i wstyd, zraniona osoba często ukrywa swoje upokorzenie. Zmiany w zachowaniu można poznać jednak po tym, że występują nagle. Jakie zachowania mogą oznaczać, że osoba doświadczyła przemocy seksualnej



Zaniepokoić powinny nas wszelkie gwałtowne zmiany w zachowaniu dzieci. Nagle wycofanie z kontaktów z innymi, lękliwość mogą być oznaką przemocy seksualnej, tak samo jak niezauważana do tej pory u osoby nerwowość i agresywne reakcje. Bardziej charakterystyczne mogą być regresowanie, tj. cofanie się do odruchów z wcześniejszych etapów życia oraz zaburzenia psychosomatyczne – moczenie, ssanie kciuka, bezsenność, zaburzenia odżywienia, itd.



U dorosłych również pojawia się wstyd, poczucie winy i bezradności. Skutkami przemocy seksualnej (zwłaszcza molestowania) może być nawet niezdolność do odbywania stosunków seksualnych na tle lękowym, brak zaufania do innych osób (tj. niemożność nawiązywania relacji z innymi). Reakcje są jednak tak różne, jak ludzie. Wcześnie przeżyta trauma może wpływać na kształtowanie się zachowań seksualnych, np. tworzenie się dewiacji wskutek nieprawidłowych wzorców.

Jak pomagać tym, którzy zostali skrzywdzeni

Ci, którzy doświadczyli przemocy seksualnej, rzadko się do tego przyznają. Czasami formą terapii bywa opowiedzenie swojej historii na forum w sieci – tam człowiek jest anonimowy, a zrozumienie i wsparcie, które otrzymują zwierzający się, często jest zaskakująco prawdziwe i silne. Wiele osób odkrywa na takich forach, że nie jest jedynym „innym”, który doświadczył podobnej tragedii. Często jest to pierwszy rok w kierunku terapii grupowej lub indywidualnej.



Przebieg terapii to kwestia indywidualna w zależności od przebytych wskutek traumy zmian w psychice człowieka. Stosuje się tak zwaną terapię podtrzymującą, która polega na pomocy w zmierzeniu się z przykrymi doświadczeniami i w rozładowaniu napięcia. Czasami to jednak zbyt mało i wykorzystuje się terapię wglądową. Terapia z osobą, która doświadczyła przemocy seksualnej polega na zbudowaniu relacji terapeuty i pacjenta w celu zapewnienia poczucia bezpieczeństwa i wyrażenia emocji przez skrzywdzonego. Terapia taka ma trzy cele

 


-przebudowę stosunku do samego siebie, podniesienia samooceny, pozbycia się poczucia wyalienowania,
-odblokowanie naturalnych reakcji pacjenta na ukrywane i znoszone w ciszy upokorzenie i ból (takich jak gniew na agresora) i pomoc w zaakceptowaniu tych negatywnych emocji, jako prawidłowych,
-budowanie alternatywnego modelu interakcji.

 

 

Żal i inne negatywne emocje często muszą być uwolnione przez wybuch gniewu, może się nawet zdarzyć, że zdarzy się również przeniesienie złych emocji na terapeutę. Można jednak przystąpić do naprawiania szkód dopiero wówczas, gdy długo skrywane w sobie emocje zostaną rozładowane.