Depresja u nastolatka – co robić?

Powszechnie uważa się, że młodość jest najszczęśliwszym i najbardziej beztroskim czasem w życiu. Kiedy nastolatek ma zły nastrój i nie czuje się najlepiej, często bywa zbywany słowami: „A jakie ty możesz mieć zmartwienia w tym wieku?”. W ten sposób bardzo łatwo przeoczyć poważne problemy nękające nasze dziecko. Tymczasem młodzież również może cierpieć na depresję, która stanowi poważne zagrożenie dla życia. Jak rozpoznać zaburzenia afektywne u nastolatka i jak sobie z nimi radzić?

 

Ok. 1/3 nastolatków w Polsce wykazuje objawy depresji. Niestety, wielu rodziców bagatelizuje objawy takie jak chwiejny nastrój, agresja czy brak motywacji do nauki, tłumacząc je tzw. „buntem młodzieńczym” lub przypisując złej woli dziecka. Tymczasem zaburzenia afektywne u dzieci i młodzieży są tak samo poważnym problemem jak te występujące u dorosłych. Jeszcze do niedawna pojawiały się teorie, iż rozwój poznawczy u tak młodych osób nie jest jeszcze wystarczająco rozwinięty, by można było mówić o depresji. Jednak dziś medycyna jest zupełnie innego zdania: zaburzenie to może ujawnić się w każdym wieku, choć w zależności od okresu rozwojowego może mieć nieco inne symptomy.

 

Większości z nas depresja kojarzy się przede wszystkim ze smutkiem, rozpaczą, przygnębieniem i apatią. Tymczasem u dzieci i młodzieży zaburzenia nastroju mogą objawiać się w zupełnie inny sposób. Często emocje te mają niewielkie nasilenie, a nawet nie pojawiają się wcale. Obraz choroby zdominowany jest przez agresję, arogancję oraz negatywizm, które bardzo łatwo pomylić z typowym dla tego etapu życia „buntem młodzieńczym”. Oprócz tego zaburzenie to często bywa maskowane przez dolegliwości somatyczne, takie jak bóle brzucha, głowy, problemy żołądkowe lub bezsenność.

 

Próby zrozumienia i poznania młodzieńczej depresji należałoby zacząć od uświadomienia sobie, z czym wiąże się okres dojrzewania. Jest to faza rozwoju, w czasie której kończy się dzieciństwo, a rozpoczyna dorosłe życie. Nastolatek mierzy się z bardzo dynamicznymi zmianami: zaczyna inaczej postrzegać świat, ma inne pragnienia i potrzeby niż dotychczas, a na dodatek doświadcza burzy hormonalnej, pod wpływem której dochodzi do gwałtownej huśtawki nastrojów. Młodym człowiekiem targają silne, skrajne emocje. Zdaje sobie sprawę z tego, że świat dorosłych jest niesprawiedliwy i skomplikowany, przestaje ufać dotychczasowym autorytetom. Boi się, jak będzie wyglądała jego przyszłość. Buntuje się przeciwko ograniczającym go schematom, czuje się nierozumiany i ma wrażenie, że otoczenie wymaga od niego zbyt wiele. Chciałby mieć jak najwięcej swobody, a tymczasem rodzice i nauczyciele nakładają na niego coraz bardziej wygórowane oczekiwania. Bardzo zależy mu na aprobacie rówieśników, a zdobycie jej nie jest łatwe: zwykle zależy od statusu materialnego, posiadania modnych ubrań i drogich gadżetów, urody oraz sprawności fizycznej.

 

Dla nastolatka zostanie wyśmianym przez kolegów stanowi prawdziwy dramat i już samo takie zdarzenie może wpędzić go w załamanie. Powodem tak gwałtownych reakcji są nie tylko przemiany hormonalne, ale również nie do końca wykształcony układ nerwowy oraz niewielkie doświadczenie życiowe, które pozwalałoby na patrzenie na pewne sprawy z właściwej perspektywy.

  

 Jak rozpoznać depresję u swojego dziecka? Bardzo poważne symptomy tego zaburzenia stanowią między innymi:

 

– zmniejszenie zainteresowań

– smutek, bezradność,

– zahamowanie psychoruchowe,

– społeczna izolacja,

– zainteresowanie tematem śmierci,

– niskie poczucie własnej wartości,

– wrażliwość na krytykę i odrzucenie,

– częste sięganie po alkohol i inne używki,

– uzależnienie od internetu,

– drażliwość, agresja, wściekłość, chęć dołożenia innym,

– niespecyficzne skargi somatyczne (ból brzucha, głowy, mięśni),

– unikanie szkoły, gorsze oceny, problemy z koncentracją i uwagą,

– myśli samobójcze,

– unikanie wysiłku, znudzenie,

– zachowania ryzykowne,

– anhedonia (utrata zdolności odczuwania przyjemności), utrata zainteresowania zabawą z przyjaciółmi,

– znaczne modyfikacje sposobu odżywania i zmiana masy ciała,

– zaburzenia snu: bezsenność lub nadmierna senność,

– autoagresja, samookaleczanie się.

 

Warto podkreślić, że depresja nie jest problemem dotyczącym jedynie nastolatków w obiektywnie trudnej sytuacji życiowej – dotyka również młodzieży z tzw. „dobrych domów”. Jeśli zauważamy jej objawy u swojego dziecka, pod żadnym pozorem nie należy ich ignorować – nieleczone zaburzenia nastroju bardzo często prowadzą do samobójstwa.

 

Na czym polega leczenie depresji u nastolatków? Jeśli występuje zagrożenie życia, najczęściej sięga się po farmakoterapię. Stosowana jest również psychoterapia rodzinna lub grupowa oraz indywidualna. Najbardziej skuteczną metodę stanowi nurt poznawczo-behawioralny, który opiera się na założeniu, iż główną przyczyną depresji są negatywne przekonania na temat świata oraz życia. Częstymi problemami są niskie poczucie własnej wartości oraz brak nadziei na dobrą przyszłość. Zadaniem terapeuty jest pomoc w zmianie sposobu postrzegania rzeczywistości oraz samego siebie.

      Psychiatra dzieci i młodzieźy >>>Iwona Tkaczuk