Chyba każdemu z nas choć raz w życiu zdarzyło się powiedzieć „tak”, kiedy myślał „nie”. Czasami trudno nam podążać za własnymi potrzebami, kiedy wiemy, że nie spotka się to z aprobatą otoczenia. Asertywność to wyraz naszego szacunku do samych siebie, który jest skorelowany z samooceną i samoakceptacją. Choć od dziecka słyszymy, jak ważna jest ta cecha, czasami trudno nam walczyć o siebie. Jak być asertywnym? Jakie korzyści przynosi życie w zgodzie z samym sobą?
Już w szkole podstawowej wpajano nam, jak ważną umiejętnością jest asertywność. Jednak czy wszystkie te lekcje faktycznie nas jej nauczyły? Zacznijmy od tego, na co wówczas kładziono nacisk. Sednem asertywności zdawała się być wtedy umiejętność mówienia „nie”, zwłaszcza w kontekście odmawiania narkotyków, papierosów czy alkoholu. Rzeczywiście, to bardzo ważna nauka dla młodych ludzi, jednak nietrudno zgadnąć, jak bardzo takie podejście spłyca pojęcie asertywności. Wyobraźmy sobie kogoś, kto w swoim życiu kieruje się wyłącznie wygodą i własnym interesem. Każdy, kto prosi go o pomoc, może spodziewać się stanowczej odmowy. Taka osoba do perfekcji opanowała umiejętność mówienia „nie”, ale czy to oznacza, że można nazwać ją asertywną? A może w pewnych sytuacjach twarda, wręcz automatyczna odmowa oznacza coś zupełnie innego?
Na początek warto wyjaśnić samo opisywane pojęcie. Asertywność to umiejętność życia w zgodzie ze sobą i obrony swoich granic, a także posiadania i wyrażania własnych myśli oraz uczuć. Jednak aby można było mówić o asertywności, nie wystarczy postępować w zgodzie ze sobą – nie ma o niej mowy, jeśli nie szanujemy przy tym innych, naruszamy ich prawa oraz wolności. Jest to niezwykle ważna kwestia, ponieważ bardzo często można spotkać osoby, które bronią same siebie w sposób agresywny. Asertywność jest bardzo ważnym czynnikiem warunkującym umiejętność życia w społeczeństwie. Bycie asertywnym nie stoi w żadnej sprzeczności z poszanowaniem ogólnie przyjętych zasad oraz byciem osobą miłą i życzliwą dla innych. Oznacza jedynie, że dbając o innych, nie zapominamy o sobie i jesteśmy zdolni do bronienia własnego dobra.
Osoba asertywna to taka, która nie boi się wyrażać własnych opinii, umie przyjmować zarówno pochwały, jak i krytykę, potrafi odmawiać bez ranienia innych, a także jest świadoma samej siebie (swoich zalet oraz wad). Jest autentyczna, stanowcza, elastyczna, empatyczna i posiada adekwatną samoocenę. Jak widać, asertywność nie oznacza samozachwytu ani samouwielbienia, zaś związana jest z akceptacją samego siebie. Jednak aby siebie zaakceptować, trzeba się dobrze znać i być świadomym własnych cech. Wielu z nas nie potrafi adekwatnie ocenić swoich możliwości, nadmiernie skupiając się na zaletach lub wadach. Popadamy ze skrajności w skrajność, ignorując własne ograniczenia lub przywiązując do nich nadmierną wagę. Drogę do nauki asertywności warto więc zacząć od poznania samego siebie. Weź kartkę i długopis, a następnie podziel arkusz na dwie części. Po jednej stronie wypisz swoje mankamenty i negatywne cechy, a po drugiej zalety i mocne strony. Pamiętaj, że osoba, która lubi samą siebie, jest również ciekawsza i atrakcyjniejsza w oczach innych – jej pewność siebie działa jak magnes, który przyciąga życzliwych ludzi. Zwróć uwagę na to, że te same cechy w jednych sytuacjach mogą stanowić wady, a w innych zalety. Bardzo często nasze słabości bywają jednocześnie naszą największą siłą, np. inni mogą cenić nas za wrażliwość, która czasami nam przeszkadza.
Skoro osoby asertywne mają silną, stabilną samoocenę, nie uzależniają swojego samozadowolenia wyłącznie od opinii innych. Asertywność to nie tylko zdolność do wyrażania swojego zdania oraz odmawiania robienia rzeczy, na które nie ma się ochoty, ale również umiejętność przyjmowania pochwał i krytyki. Wiele osób nie wie, jak reagować na komplementy – ich naturalną odpowiedzią jest: „daj spokój, to nieprawda”. Tymczasem osoba asertywna zna swoje mocne strony, a pochwały sprawiają jej przyjemność. Gdy następnym razem usłyszysz komplement pod swoim adresem, nie zaprzeczaj i nie podważaj jego autentyczności, tylko uśmiechnij się i podziękuj. Asertywność sprawia również, że krytyka aż tak bardzo nas nie dotyka – ponieważ nie podważa automatycznie naszej sympatii do samych siebie. Jeśli uważasz, że negatywna opinia na temat twojego zachowania jest zasadna, przyjmij ją do wiadomości i w razie potrzeby przeproś. Nie zaprzeczaj i nie broń się automatycznie – czasami krytyka bywa dla nas cenną informacją zwrotną, z której warto skorzystać. Jeśli zaś nie zgadzasz się z opinią krytykującej cię osoby, masz prawo do obrony swojego zdania. W kulturalny sposób poinformuj rozmówcę, że się z nim nie zgadzasz i krótko wyjaśnij, dlaczego tak jest. Nie wchodź z nim w dyskusje i przepychanki słowne – asertywność to zrozumienie, że każdy ma prawo do własnej opinii i nie trzeba koniecznie przekonywać innych do swoich racji. Słuchaj innych i bądź otwarty na ich sugestie, jednak zawsze najważniejsze powinno być dla ciebie to, co ty myślisz i czujesz.
