Zaburzenie afektywne dwubiegunowe

Mamy coraz większą wiedzę na temat zaburzeń psychicznych, jednak spośród chorób afektywnych najbardziej rozpowszechnione są informacje o depresji. Tymczasem wśród nas są osoby o zupełnie innych problemach, wymagających odmiennego postępowania. Wśród tego typu zaburzeń jest choroba afektywna dwubiegunowa.


Zaburzenia afektywne to grupa chorób psychicznych, które zawdzięczają swoją nazwę związkowi z afektem, czyli emocjami i nastrojem. Występują w nich dwa skrajne stany: depresja, czyli głęboki smutek i przygnębienie oraz mania – intensywne, nieadekwatne uczucie podniecenia i euforii.

 

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (w skrócie: CHAD) inaczej nazywane jest chorobą maniakalno-depresyjną. Charakteryzuje się huśtawką manii (lub jej łagodniejszej odmiany, hipomanii) oraz depresji. Pomiędzy poszczególnymi epizodami może występować czas remisji, czyli względnie normalnego funkcjonowania lub stany mieszane – współwystępowanie objawów manii i depresji. Czasami zdarza się jeden epizod na kilka lat, ale częściej mamy do czynienia z odmianami charakteryzującymi się jednym lub kilkoma epizodami w roku. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe występuje rzadziej niż jednobiegunowe, czyli wielka depresja – szacuje się, że ryzyko zapadnięcia na tę chorobę wynosi ok. 0,4%-1,6%. Początek zaburzenia może mieć miejsce w każdym wieku, jednak zwykle przypada on na okres między 20-tym a 30-tym rokiem życia. Dość często zdarza się również w wieku 15-19 lat, jednak wtedy łatwo pomylić je z objawami typowymi dla okresu dojrzewania, stąd rzadziej się je rozpoznaje. Jako pierwszy zwykle pojawia się epizod depresji. Epizody manii są krótsze i trwają od 2 tygodni do 5 miesięcy, natomiast epizody depresji od 4 do 9 miesięcy. Możliwe jest również wystąpienie odmiany CHAD, w której epizody zmieniają się bardziej dynamicznie i są krótsze.

 

Wyróżniamy kilka odmian CHAD:

 

– choroba afektywna dwubiegunowa I typu – epizody depresyjne (zwykle liczne) rozdzielone są co najmniej jednym lub kilkoma epizodami manii,

 

– choroba afektywna dwubiegunowa II typu – epizody depresyjne (zwykle jeszcze częstsze niż w II typie tej choroby) rozdzielone są jednym lub kilkoma epizodami hipomanii,

 

– choroba afektywna dwubiegunowa typu III – nawracające epizody depresji, stany maniakalne czy hipomaniakalne wywoływane są zbyt silnym działaniem leków przeciwdepresyjnych (nie pojawiają się samoistnie),

 

– typ III i półmania lub hipomania – są następstwem nadużycia alkoholu lub innych substancji,

 

– choroba afektywna sezonowa – epizody depresji występują w miesiącach jesienno-zimowych, a epizody manii lub hipomanii w okresie wiosenno-letnim,

 

– cyklotymia – jest przewlekłym stanem, łagodniejszą odmianą CHAD, dystymia (obniżony nastrój) występuje na przemian ze stanami hipomanii,

 

– „miękkie” spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej – nie rozpoznaje się epizodów manii lub hipomanii, ale u pacjenta obserwuje się pewne cechy dwubiegunowości występujące w odpowiedniej konfiguracji, liczbie i nasileniu,

 

 

– mania jednobiegunowa – rzadka postać choroby afektywnej dwubiegunowej, w przebiegu której występują wyłącznie nawracające stany maniakalne lub hipomaniakalne bez epizodów depresyjnych.

 

Epizod depresyjny charakteryzuje się stopniowo obniżającym się nastrojem – smutkiem, utratą radości, nieumiejętnością cieszenia się tym, co do tej pory sprawiało choremu przyjemność oraz utratą zainteresowań. Bardzo wyraźnie odczuwalny jest spadek napędu psychoruchowego, czyli energii i aktywności życiowej. Objawami są: zmęczenie, stopniowa utrata energii, problemy z podejmowaniem prostych decyzji oraz rozpoczynaniem zwykłych działań, takich jak wstanie z łóżka czy wykonywanie czynności higienicznych, znaczne spowolnienie tempa myślenia i wypowiedzi, zaburzenia pamięci, koncentracji i uwagi. Czasami dochodzi do tzw. zahamowania psychoruchowego, które objawia się tym, że pacjent pozostaje w bezruchu i nie można nawiązać z nim kontaktu. Depresji w przebiegu CHAD towarzyszy nadmierna senność zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy, spadek popędu seksualnego, zaburzenia apetytu, a czasami także drażliwość, irytacja, napięcie oraz lęk.

 

Z kolei epizod maniakalny wiąże się ze znacznie podwyższonym nastrojem, czyli nadmiernym i nieadekwatnym poczuciem szczęścia i radości, wesołkowatością oraz nadpobudliwością. Stan pacjenta ulega gwałtownym zmianom i z euforii potrafi w płynny sposób przejść do drażliwości, a nawet wrogości i agresji. Podczas epizodu manii kontakt słowny z chorym może być utrudniony – mówi on szybko, często zmienia wątki, a jego słowotok bardzo trudno przerwać. Pacjent ma poczucie chaosu oraz „przyspieszenia myśli”, które trudno mu uchwycić. Zdarza się również, że manii towarzyszy tendencja do dominacji, ekspansywność, forsowanie własnych planów i pomysłów oraz narzucanie innym swojej woli. Taki stan charakteryzuje się potrzebą natychmiastowego zaspokajania wszystkich potrzeb. W przypadku, gdy nie jest to możliwe, chory odczuwa frustrację, staje się gderliwy i reaguje agresją wobec osób lub przedmiotów znajdujących się w jego otoczeniu.